Melayê Cızîrî
Melayê Cıziri’nin gerçek adı Ahmed’dir. Melayê Cıziri’nin doğum tarihi hakkında birç ok rivayet vardır. Kendisinin şiirinde belirttiğine göre Hicri takvime göre 974’te Cizre’de dünyaya gelmiştir. Miladi takvime göre 1566’a denk gelir.
Melayê Cıziri Botan aşiretindendir. Babasının adı Muhammed’dir. O da zamanında bütün Kürt halkı arasında bilinen, dindar bir ailede büyümüştür. İlk hocası babasıdır. Diyarbakır, Bingöl, Hasankeyf gibi farklı yerlerde ilim öğrenir. İmamlık icazetini Diyarbakır’dan Mele Taha’dan almıştır. Uzun süre Diyarbakır’ın Sırba Köyünde İmamlık yapmıştır. Sırba ve Hasankeyf’ten sonra Cizre’ye gelir ve hayatının sonu kadar memleketi olan Cizre’de kalır.
Mela Ehmedê Cıziri’nin eserlerinden en meşhur olanı O’nun “Divan”ıdır. Doğrusu diwanından başka hiç bir eserinden bahsedilmiyor. “Divan”ının dışında ağızdan ağza bize kadar ulaşan sadece birkaç şiiri vardır.
Mela Ehmedê Cıziri’nin divanı Kürt edebiyatı açısından büyük bir zenginliktir. Mela şiirlerinde Farsça, Arapça ve çok az Türkçe kelime kullanmıştır. Buna rağmen şiirlerini zengin bir dille yazmıştır. Şiirlerin birçok Kürtçe atasözü ve deyime yer vermiştir. Şiirlerinde kullandığı 1500'e yakın kelimenin çoğu Kürtçe’dir.
Onun şiirlerinden bazıları halkın ağzından bu günlere kadar gelmiştir. Şiirleri belli süre halk tarafından okunmuştur.
Mela Ehmedê Cıziri’nin divanında toplam 140 şiir vardır. Mela Ehmedê Cıziri’nin ölümü hakkında birçok rivayet vardır. Hicri 1050’de vefat etmiştir. Mezarı şimdi Cizre’de, “Medresa Sor”dadır.
Mirovek gava bi rê diçe, dibîne ku kûçikeke kurmî û nexweş li qiraxe rê ye, kûçik radike û dibe malê. Kûçik xwedî dike, xwarinê didêyê, heta ku kûçik bi ser xwe ve tê û rehet dibe. Êdî kûçik ji cim wi mirovî naçe.
Dîsa rojekê ew mirov bi şev gava vedigere mala xwe, kûçik xwe davêje ser wî u pê digire, dev lê dike, mirovê me parçe dike û xwîna sor bi ser mirov de diherikîne. Mirov li paş xwe dizîvire û ji küçike xve dipirse: “Te çima wisa kir? Ma ne min tu ji mirine xelas kir, te xwedi kir, min xwarin da te, te çima wisa kir?”
Kûçik bersivê dide : ”Belê raste . Le te mirovatiya xwe kir , min jî kûçiktiya xwe kir
Melaye Cıziri Geniş Kapsamlı Olarak Ele Alınıyor
14 Ekim 2009 Çarşamba
Melaye Cıziri Geniş Kapsamlı Olarak Ele Alınıyor
Şırnak İl Kültür ve Turizm Müdür Sadık Çelik, dönemin filozofu olan Melaye Cıziri hakkında geniş araştırma yapılacağını ve yeni nesli bilgilendirmek amacıyla bakanlık düzeyinde çalışma başlattıklarını belirtti.
14/10/2009
Dönemin filozofu olan Melaye Cıziri hakkında bilgi veren Şırnak İl Kültür ve Turizm Müdür Sadık Çelik “Meleye Cıziri’nin gerçek adı Ahmet’dir. Melaye Cıziri’nin doğum tarihi hakkında birçok rivayet vardır. Kendisinin şiirinde belirttiği gibi Hicri takvime göre, 974’te Cizre’de dünyaya gelmiştir. Bu tarih miladi takvime göre 1566’ya denk geliyor. Bu da ebced hesabına göre 974’ü gösterir” dedi.
İl Kültür ve Turizm Müdür Sadık Çelik “Melaye Cızir’i Botan aşiretindedir. Babasının adı Muhammed’dir. O dönemde bütün yöre halkı arasında bilinen dindar bir aileden büyümüştür. İlk hocası babasıdır. Yöredeki bugünü saygın üniversitelerine denk gelen kadim medreselerinde tahsilini devam ettirmiştir. Diyarbakır, Bingöl, Hasankeyf gibi farklı yerlerde ilim görmüştür. İmamlık icazetini Diyarbakır’dan Mela Taha’dan almıştır. Uzun süre Diyarbakır’ın Sırba Köyünde imamlık yapmıştır. Sırba ve Hasankeyf’ten sonra Cizre’ye gelir ve hayatının sonuna kadar memleketi olan Cizre’de tedrisata devam eder.” dedi.
Müdür Çelik “Mela sadece kalem, tefsir, siyer gibi dini ilmileri değil, fen ilimleri, tasavvuf, kozmoğrafya, astronomi, eşyanın sırrı ve aşk haline dair derin vukufiyet sahibi bir alimdir. Döneminde Botan Beyi mir şeref Han’ın danışmanlığını yapıyordu. İmameddin Bey 8 Şeref Han) Melaye Cızire’ye çok değer verirdi.” dedi.
Müdür Çelik “Mela Ahmede Cıziri’nin eserlerinden en meşhur onun Divan’nıdır. Aşka dair mistik bir coşku hakimdir. Divan’da aşk bütün kuşatıcılığıyla üstün bir değerdir ve aşksız bir yaşam adeta beyhude görülür. Zira aşk, yaşama anlam ve derinlik katan bir nevi ‘Hayata hayat Veren Şeydir.’ mala’nın hayat tasavvurunda.
Müdür Çelik, “Mela Ahmede Cıziri aşkın piri olarak tanınır. Aşk şiirleri kısa bir süre öncesine kadar evlerde eşler arasında karşılıklı okunurdu. Yörede hala onun aşk beyitlerini meşk eden gönül adamlarının varlığı ile ilgili çevrelerin malumudur. Ciziri, aşk işlerken günün toplumsal gerçeklerinden, hayattan, tarihten, hayat gailesinden Timur Leng ve Cengiz’in ordularının Anadolu’ya istilalarından, Sokrat’ın felsefi yaklaşımından kesitlerle bizi bilgilendirirken, aşk eksenli diri dipdiri bir ruhla, azimle olumsuzlukları bertaraf etmeni yolunu öğreten bir bilgedir. O aşkın bütün zamanlara ve her coğrafyaya dair kuşatıcılığını karşısında o her dem yeniden doğan bir pir’i aşktır.” dedi.
Çelik “Mela Ahmede Cıziri’nin divanın yöre edebiyatı açısından büyük bir zenginliktir. Mela şiirlerinde Farsça, Arapça, ve Türkçe kelime kullanmıştır. Buna rağmen şiirlerini zengin bir dile yazmıştır. Onun şiirlerinden bazıları halkın ağzından bu günlere kadar gelmiştir. Şiirleri belli süre halk tarafından okunmuştur. Şiirlerindeki duygu yoğunluğu ve dokunaklı üslubu harikuladedir. Başta Farsça olmak üzere, Arapça , İngilizce, Almanca kaynaklarında atıflarının yapıldığı görmekteyiz diyen Çelik, Kültür ve turizm Bakanlığı olarak konu ile ilgili en kısa zamanda geniş kapsamlı çalıştay düzenlenecektir.” dedi